Palmpasen, Stille Week en Pasen voor kinderen en tieners

Voor Palmpasen, de Stille Week en Pasen biedt het jeugdwerk van de ADS ideeën aan voor thuis en in de gemeente: een verhaal, een vraag, een verwerking. Voeg je eigen invulling eraan toe en maak er zo je eigen idee van. Het onderstaande is een leidraad. Enkele van deze suggesties waren onderdeel van het project Hou Vol uit 2021. Op de site staan ook suggesties van de Kliederkerk o.a. over Palmpasen.

Inleiding
In de Stille Week en met Pasen komen we bij kernachtige bijbelse verhalen en bij kernachtige dagen in de gemeente. Veel wat we in ons leven tegenkomen zien we hierin terug; hoop en vrees, haat en liefde, toewijding en verraad, verdriet en vreugde. Om ons niet hierdoor te laten overspoelen zoeken we houvast in verhalen en de uitleg hiervan, in rituelen en muziek.

Het is goed om kinderen hierin mee te nemen, zodat zij zich tot deze grote thema’s op een veilige manier kunnen leren verhouden.

Ik herinner me de tijd naar Pasen als kind nog goed; ik zag er altijd tegenop om die gruwelijke verhalen over de marteling en dood van Jezus aan te horen en was dan ook opgelucht en blij als het Pasen was! Dat is natuurlijk ook de kern van deze tijd, maar een ‘vertaling’ naar kinderen is wel noodzakelijk.

Suggesties

1. Palmpasen. De betekenis van de symbolen aan de Palmpasenstok.
2. Witte Donderdag. Brood breken.
3. Goede Vrijdag. Tranenthee.
4. Stille Zaterdag. Hoe vang je de stilte in woorden?
5. Pasen. Christus als hovenier verschijnt aan Maria Magdalena. Rembrandt en Ida Gerhardt laten zien en horen hoe zij dit interpreteren.

Palmpasen
Symbolen en hun betekenis
Terwijl het verhaal van de intocht in Jeruzalem wordt gelezen of verteld, kun je het verhaal op het juiste moment even stilleggen door een belletje te laten rinkelen en met de kinderen de juiste symbolen aan de stok te bevestigen. Hieronder vind je wat je nodig hebt.

Kruisje
Staat symbool voor het kruis waarop Jezus stierf (Goede Vrijdag, avond).

Palmtakken
Staan symbool voor de intocht in Jeruzalem (Palmzondag). In Nederland worden deze vaak vervangen door buxustakken.

Het broodhaantje
Het haantje van brood staat symbool voor het breken en verdelen door Jezus van het brood bij het laatste avondmaal (Witte Donderdag). De haan staat symbool voor de haan die één keer kraaide nadat Petrus drie keer had gezegd dat hij Jezus niet kende.

Eitjes
Staan symbool voor nieuw leven (Paaszondag).

30 rozijnen
Staan symbool voor de 30 zilverlingen waarvoor Judas Jezus verried. Tegenwoordig worden in plaats van rozijnen ook andere snoepjes gebruikt.

12 pinda’s
Verwijzen naar de twaalf apostelen.

Kransje
Soms ook vervangen door een kroon. Staat symbool voor het Koninklijke van Jezus.

Liedje om te zingen:
Palm- Palmpasen
Hei koerei
Over enen zondag
Hebben wij een ei

Een ei, is geen ei
Twee ei is een half ei
Drie ei is een paasei

Witte Donderdag
Brood breken
Op de donderdag voor Pasen denken we terug aan de laatste keer dat Jezus samen met zijn vrienden at. Dit wordt wel het Laatste Avondmaal genoemd. Het verhaal speelt zich af op de eerste avond van Pascha, het joodse Paasfeest. Nadat Jezus op een ezeltje de stad binnengereden is en daarna ook nog eens de geldwisselaars de tempel uitgejaagd heeft (zie dit filmpje van predikant Annegreet van der Wijk), willen de machthebbers hem gevangennemen. Misschien heeft Jezus al een voorgevoel van wat er gaat gebeuren, want als ze bij elkaar zitten en hij het brood breekt om uit te delen, zegt hij daarbij: ‘Doe dit vanaf nu iedere keer als jullie bij elkaar komen, als een herinnering aan mij.’ Hij zegt dat ook zijn lichaam gebroken zal worden, net zoals het brood. En als hij de wijn inschenkt, zegt hij dat de rode wijn net is als zijn bloed dat ook zal vloeien. Het gebruik van het delen van brood en wijn, hebben christenen sinds die dag in stand gehouden. In sommige kerken gebeurt dit in bijna iedere viering, in andere kerken af en toe, maar bijna alle kerken hebben in ieder geval de gewoonte om op deze speciale avond brood en wijn met elkaar te delen. We noemen dat een Avondmaalsviering, als herinnering aan het laatste avondmaal van Jezus.

Ben je op dag 29 een gistdeeg (‘Herman’) begonnen en heb je dat iedere dag verzorgd? Dan kan je van dit beslag vandaag een koek of brood bakken. Tijdens het bakken en het uitdelen kan je nog eens aan het verhaal van Jezus denken. Zelf at Jezus die avond trouwens ongedesemd brood. Dat is brood van een deeg dat juist niet gerezen is. De joden eten dit tijdens het joodse Paasfeest als herinnering aan hun vlucht lang geleden uit Egypte. Omdat ze toen snel moesten vertrekken, hadden ze geen tijd het deeg eerst te laten rijzen. Dit platte brood noemen we matses. Hier vind je een link naar een recept om ze zelf te maken

Goede Vrijdag
Tranenthee
De kleine verhalen van Arnold Lobel ‘Bij Uil Thuis’ zijn kleine pareltjes die voor alle leeftijden geschikt zijn. Omdat ze over universele gevoelens gaan als angst, verdriet en geluk. Ze zijn zowel vederlicht als diepzinnig.

Tranen-thee vertelt over Uil die er eens goed voor gaat zitten; hij pakt een ketel en zegt: ‘Vanavond ga ik tranen-thee zetten.’ En dan gaat hij aan verdrietige dingen denken, bijvoorbeeld stoelen met kapotte poten, of lepels die achter het fornuis zijn gevallen en die je nooit meer terugvindt. Bij elk voorbeeld dat hij bedenkt stromen de tranen steeds harder de ketel in. ”Een prachtige zonsopgang die niemand ziet omdat iedereen slaapt’, snikte Uil.’

Tenslotte is de ketel vol en zet Uil deze op het vuur om er vervolgens tranen-thee van te zetten. Uil schonk zijn kopje vol, hij was heel tevreden. “Het smaakt wel een beetje zoutig,” zei hij. “Maar tranen-thee is toch altijd weer heerlijk.”

Uil huilt bij het verlorene, het ongeziene. Om het theologisch te zeggen: om de gebrokenheid van de schepping. Hij neemt de tijd om daarbij stil te staan. Dat vind ik zo mooi in dat verhaal: het verdriet mag er helemaal zijn, er wordt aandachtig bij stilgestaan om vervolgens weer wat lichter op te staan en verder te kunnen.

Met mijn Amsterdamse tieners die ik online ontmoette bespraken we de coronatijd en hoe die voor hen was, en las ik het verhaal van Uil en zijn tranen-thee. We deelden wat voor ons tranen-thee was; voor de een was dat het opruimen van haar kamer en voor de ander het spreken van een vriend. In de 40-dagentijd ga ik vast een keer bij Uil op bezoek.

Vraag: wanneer heb jij voor het laatst gehuild?

Stille Zaterdag
Hoe vang je de stilte in woorden?
De Nederlandse dichter Herman Gorter (1864-1927) is beroemd om zijn gedichten over stilte en wat je in de stilte kunt horen. Hier lees je een regel uit het gedicht ‘Ik ben alleen in het lamplicht’:

‘De dingen staan om me zoo stil
te luistren wat de stilte wil, 
vertellen wil.’

Zelf proberen
Probeer het maar eens als je bijvoorbeeld in bed ligt: luister eens naar de stilte. Misschien hoor je een wekker tikken, of je hoort je hartslag in je oor of er kraakt iets in huis. Kan jij dat, net als Herman Gorter, vangen in woorden, in een gedicht?

Het is niet zo moeilijk en vooral erg leuk om te doen.

• Je bent een tijdje stil en luistert.
• Je schrijft op wat je hoort.
• Je kiest een dichtvorm, een elfje* of een haiku**. Of je verzint zelf een vorm.
• Je schrijft je eigen gedicht.

* Elfje
Een elfje is een gedicht dat als volgt is opgebouwd:
de eerste dichtregel: een woord
de tweede regel: twee woorden
de derde regel: drie woorden
de vierde regel: vier woorden
de vijfde regel: één woord, dat het gedicht samenvat

niks
alleen geruis
en ook vogels
een vuilniswagen raast voorbij
stilte

** Haiku
Een haiku is van oorsprong een Japanse dichtvorm. De eerste regel bestaat uit 5 lettergrepen, de tweede uit 7 lettergrepen en de derde uit 5 lettergrepen. Vaak gaan haiku’s over de natuur, maar dat hoeft niet.

Er daalt een fijne
motregen over het water;
ik hoor de stilte

Pasen

Als kind zag Ida Gerhardt dit schilderij en later dichtte zij erover:

Christus als hovenier
Zij dacht dat het de hovenier was. Johannes 20:15

Eén Rembrandt kende als kind ik goed:
de Christus met de grote hoed
wandelend in de ochtendstond.
En, naar erbij geschreven stond:
Hij was de hovenier.

En nòg laat ik mijn tranen gaan
als in de gaarde ik Hem zie staan,
en – wat terzijde – in stille schrik
die éne, zij die dacht als ik:
Het was de hovenier.

O kinderdroom van groen en goud –
géén die ontnam wat ik behoud.
De laatste hoven naderen schier
en ijler wordt de ochtend hier.

Hij is de hovenier.

Lees voor uit een kinderbijbel, of vertel het verhaal het verhaal van Maria Magdalena en de ontmoeting met Jezus aan de kinderen, en laat hen (het liefst groot geprojecteerd) naar het schilderij kijken. Laat ze reageren op wat ze zien. Hoewel het gedicht in een niet alledaagse taal is geschreven, kun je het gerust voorlezen. In het verhaal noemt Jezus Maria bij haar naam en dan herkent ze hem. Vraag de kinderen naar hun naam, wat die naam betekent, of ze vernoemd zijn, enzovoort.

Tekst: Joke van der Heide, Evelien Mager