Geschiedenis

Het begint met een beweging, zo rond 1520. De Reformatie is in volle gang.

Lees verder

In Zwitserland en Zuid- en Midden-Duitsland keren gemeenschappen zich tegen de leer en praktijken van de kerk van Rome, maar anders dan volgelingen van Luther en Zwingli. Wie besluit om Jezus te volgen laat zich dopen: teken van een nieuwe wending van zijn/haar leven. Hiermee schuiven deze ‘wederdopers’ of ‘anabaptisten’ de kinderdoop opzij. Op 21 januari 1525 doopt Conrad Grebel de eerste volwassene in Zürich. Er volgen er meer en zo ontstaat een eerste gemeenschap. Die ondervindt direct tegenstand en in 1527 volgt de eerste executie: Felix Mantz wordt in de Limmat door verdrinking om het leven gebracht.

Tegen de verdrukking in groeit de beweging van wederdopers in Zwitserland en Zuid-Duitsland. Onder leiding van Michael Sattler stelt de ‘Brüderliche vereynigung etzlicher kinder Gottes’ een zevental regels op, bekend geworden als ‘Schleitheimer Artikelen’. Ze gaan over de doop, hoe broeders/zusters te vermanen die een misstap begaan, het Avondmaal, het afgezonderd blijven van andersdenkenden. Hiermee wordt het gezag van de overheid over de kerk ter discussie gesteld. Het ambt van herder en leraar wordt besproken, evenals het verbod om het zwaard te voeren of de eed te zweren. De Schleitheimer Artikelen worden voor het eerst gedrukt in 1527 in Worms. Ze vinden snel wijd en zijd verbreiding, ook naar de Nederlanden. Het is met name Melchior Hoffman die vanuit Emden grote invloed uitoefent.

Wederdopers, onder leiding van Jan Breukelsz van Leyden, stichten met geweld ‘het Nieuwe Jeruzalem’ in Münster. Ze nemen het gezag over van de toenmalige leiders van de stad.

Lees verder

Vanuit heel Nederland komen gelukszoekers en geloofsdwazen naar de stad. Amsterdam is een van de verzamelpunten, maar de magistraat daar verhindert de doorreis over de Zuiderzee. Tegelijkertijd groeit het idee dat Amsterdam, net als Münster, een door God uitverkoren stad is. Men wil ook hier liever een Nieuw Jeruzalem stichten dan er het Einde der Tijden af te wachten. Op 9 mei 1535 plegen wederdopers een aanslag op de stad. Het stadhuis wordt bezet en een van de burgemeesters komt daarbij om het leven. Uiteindelijk mislukt de aanslag omdat hulptroepen van buiten de stad verdwalen in de mist. De burgerij herovert de volgende dag het stadhuis en honderden wederdopers worden omgebracht.

De sinds 1923 opererende doopsgezinde Arbeidsgroep tegen den Krijgsdienst werd tijdens de bezetting van 1940 tot 1945 ontbonden vanwege de veiligheid van haar medewerkers.

Lees verder

Het werk van de Arbeidsgroep was vooral praktisch geweest: voorlichting geven over dienstweigeren aan jongeren, begeleiding van jongeren tijdens hun beroep op de wet Gewetensbezwaren Militaire Dienst (1923), het bezoeken van projecten waar gewetensbezwaarden werden tewerkgesteld (o.m. Vledder), en het bezoeken van ‘totaalweigeraars’ in de gevangenis.

De oorlog had grote gevolgen voor het denken over het doperse weerloosheidsbeginsel. Velen hadden hun vertrouwen daarin verloren. Enkele oud-medewerkers van de Arbeidsgroep waren ‘omgezwaaid’ en werden van voorstanders ineens tegenstanders van dit beginsel. Daar bovenop werd het de oud- medewerkers later verweten dat ze de Arbeidsgroep juist tijdens de oorlog hadden ontbonden, terwijl dit toch de uitgelezen kans was geweest om het vredesgetuigenis in de praktijk te brengen.

In 1946 wordt in de Noodbrug (voorloper van het Algemeen Doopsgezind Weekblad) een oproep geplaats om steun voor het (her-)oprichten van een organisatie die de doperse weerloosheid propageert, gepaard met praktisch hulp- en vredeswerk. Hoewel er de nodige weerstand is, wordt op 2 september 1946 de Doopsgezinde Vredesgroep opgericht. En het is Cor Inja, de ‘nestor van de Vredesgroep’, die het ‘Vredesbureau’ voortzet, waaronder alles valt wat met de praktische kant van dienstweigeren te maken heeft. Onder zijn leiding komen vanaf 1949 ook Vredeskampen voor Jongeren op gang, in de kampeerschuur ‘Het Beloofde Land’ op Texel. Weerloosheid, dienstweigeren, en pacifisme zijn hier vaste thema’s.

De Vredesgroep onderhoudt nauwe contacten met het internationaal doopsgezind Vredescentrum ‘Heerewegen’ in Zeist. De aanwezigheid van het Mennonite Central Committee aldaar en ontmoetingen met de vele hulpwerkers uit Europa draagt zeker bij tot het versterken van de internationale sfeer in de Vredesgroep.

De eerste politionele actie bracht een schokgolf teweeg onder alle Nederlandse vredesbewegingen.

Lees verder

Elke zuil en groepering had immers zijn eigen vredesgroep. Al deze groepen hadden zich in augustus 1947 verzameld in de Apollohal te Amsterdam om een gezamenlijk statement uit te brengen. Deze bijeenkomst leidde tot een vorm van politiek activisme die Paula Thijssen, als afgevaardigde van de Doopsgezinde Vredesgroep, niet vond passen bij haar achterban, waardoor zij uiteindelijk adviseerde om af te haken. In ‘De Brief’, het communicatiemiddel voor de Vredesgroep, deed zij verslag: ‘Ik heb dan ook gezegd, dat wij ons geroepen voelden tot het geven van een positief liefdes- en vredesgetuigenis (…) en dat dit nooit de vorm aan kon nemen van protestvergaderingen.’

De politionele acties in Indonesië hebben van begin af aan voor controverse gezorgd tussen de Nederlandse doopsgezinden. Waar in het Algemeen Doopsgezind Weekblad (ADW) meestal werd opgeroepen solidair te zijn met de Nederlanders in Indonesië en de aldaar gestationeerde soldaten (‘onze jongens’), publiceerde Felix van der Wissel – die in de oorlog tewerk was gesteld omdat hij weigerde een wapen te dragen en dus één van de prominenten was in de Vredesgroep én in de broederschap – een zeer kritische bijdrage met als titel de retorische vraag: ‘Wie heeft u op deze plaats gesteld?’ Hierin pleitte hij voor een ‘weg terug’, net zoals Engeland zich uit India had teruggetrokken.

Al met al werd er in ‘De Brief’ maar weinig over Indonesië geschreven. Het aantal artikelen erover is op één hand te tellen. Meer werd erover geschreven in het ADW. Meestal waren dit meer genuanceerde artikelen waarin werd betreurd dat de Indonesische vrijheidsstrijd op een gewapend conflict was uitgelopen. Reden van deze spaarzame aandacht was tweeledig. Enerzijds wist men zich er niet goed raad mee: binnen de broederschap dreigden weerloosheid en idealisme tegenover politiek realisme te komen staan en voor scheuring te zorgen. Anderzijds dreigde er nieuw gevaar van het opkomende communisme en de Korea-oorlog dat al snel de aandacht opeiste. Dit was ook minder controversieel: het ging daarbij immers niet meer over eigen familie ter plaatse of over naasten die er als soldaat moesten vechten.

Als op 1 februari 1953 de dijken breken en grote delen van het zuidwesten van Nederland overstromen, komt doopsgezinde hulp razendsnel op gang.

Lees verder

Meteen in de eerste dagen na de watersnoodramp bundelen nationale en internationale doopsgezinde hulporganisaties de krachten, en wordt gestart met de opvang van evacués en het inzamelen van kleding en goederen. Er worden fondsen opgericht om hulp aan de slachtoffers te bekostigen en de ADS roept de doopsgezinde gemeenten op zondag 8 februari te collecteren ‘voor een bijdrage in de nood der getroffenen’.

Nog geen twee weken na de ramp hebben MCC en de ADS, samen met een aantal andere doopsgezinde organisaties, al een plan opgesteld om te helpen bij de herstelwerkzaamheden. Een hele prestatie in een tijdperk zonder mobiele telefoons en internet. Dit ‘Holland Herstel Project’ heeft tot doel concrete hulp te bieden, maar ook ‘te getuigen van christelijke liefde en de betekenis van het christelijk geloof’.

Er worden drie werklocaties opgezet voor onder andere schoonmaak- en herstelwerkzaamheden in het rampgebied. Doopsgezinde vrijwilligers uit Nederland, maar ook uit Duitsland, Zwitserland en Frankrijk, voeren de werkzaamheden uit. Verder komt er een groep Pax-boys meehelpen: een groep jonge Amerikaanse mannen die bij wijze van vervangende dienstplicht deelnemen aan hulp- en herstelwerk in Europa. Ook vermeldenswaardig is een groep doopsgezinde vrouwen uit Friesland, die hun gezinnen twee weken lang verlaten om opruim- en schoonmaakwerk te doen in de getroffen gebieden.

Het Algemeen Doopsgezind Weekblad speelt een belangrijke rol bij de organisatie en uitvoering van dit alles. Niet alleen verschijnen er wekelijks stukken over de hulpacties, maar ook worden via het blad fondsen en vrijwilligers geworven.

Sinds jaar en dag zingen doopsgezinden het lied ‘De winden Gods’.

Lees verder

Voor veel generaties is en was er geen doop-, huwelijks- of uitvaartdienst denkbaar zonder dit lied. Ook wordt het gezongen op het Pinksterfeest om de Heilige Geest te gedenken, terwijl het tevens dierbare herinneringen oproept aan jongerenkampen. Het kan worden beschouwd als het meest geliefde doopsgezinde lied. In 1944 wordt ‘De winden Gods’ voor het eerst opgenomen in een kerkelijk liedboek: de Liederenbundel ten dienste van de Doopsgezinde Broederschap (kortweg: de doopsgezinde bundel). Deze bundel is een eerste oecumenische samenwerking van de Vrije Gemeente, de V.P.R.O., Vrijzinnig Hervormden, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ADS), de Nederlandse Protestantenbond, de Vrijzinnig Luthersen en de Remonstranten.

In navolging van andere protestantse kerkgenootschappen geeft de ADS In 1963 nog een extra bundeltje uit, met de titel Psalmen en Liederen. Dat had vernieuwing van het kerklied op het oog en baande de weg voor meer samenwerking met rechtzinnige kerken. In 1973 resulteert dit in de uitgave van het Liedboek voor de kerken. Tot stand gekomen door samenwerking van de ADS, de Evangelisch–Lutherse Kerken, de Gereformeerde Kerken, de Nederlandse Hervormde Kerk en de Remonstrantse Broederschap, en aangeboden door de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied. Er wordt streng toegekeken op tekst en melodie. Van doopsgezinde zijde (Van Gilse en Postma) worden een paar nieuwe doopliederen erkend. Het geestelijke lied ‘De winden Gods’ voldoet volgens de doopsgezinde liederenbundelcommissie niet meer aan de eisen van de tijd en wordt niet opgenomen, maar blijft populair.

In 1932 wordt, in navolging van Elspeet (1925) en Fredeshiem (1929), het Doopsgezind Broederschapshuis Schoorl geopend.

Lees verder

Een riet-gedekt complex, naar ontwerp van architect W.P.C. Knuttel, in het bos, aan de voet van de duinen en dichtbij zee.

Er is een hoofdgebouw en er zijn drie slaaphuizen. Buiten bevinden zich één staande kraan en twee ‘privaten’ met elk 4 wc’s. Van oktober tot april is het huis gesloten. Tijdens de opening wordt door de burgemeester van Schoorl een wandbord aangeboden met de tekst ‘Eén is uw Meester en gij zijt allen broeders’ (Mt. 23:8). Een tekst die tot veel discussie zal leiden, evenals de naam ‘Broederschapshuis’.

Het is pionieren in het eenvoudige ‘vakantiehuis’. De meeste gasten komen per trein, bus en/of fiets. Iedereen is welkom en heeft bij toerbeurt corvee. Er is een vast dagritme voor maaltijden, men heeft aandacht voor elkaar en er is tijd voor bezinning voor wie dat wil. Er wordt een kerkje gebouwd voor zondagsvieringen en avondsluitingen. Men is enthousiast en het huis wordt een groot succes. Maar de Tweede Wereldoorlog zet daar nogal abrupt een streep door.

In 1939 verblijven joods-Duitse vluchtelingen in het huis. Daarna wordt het gevorderd voor de huisvesting van Nederlandse soldaten. Vervolgens worden door de Duitsers alle tussenwanden uit het slaaphuis gesloopt. Uiteindelijk blijft alleen het hoofdgebouw gespaard.

Na de oorlog kiest een aantal optimisten voor herbouw. In 1948 wordt, deels met steun van gelden van het Marshallplan, toestemming verkregen voor de bouw van twee nieuwe slaaphuizen met bovenverdieping en waterleiding. Ook wordt het kerkje herbouwd. Het huis blijft een eenvoudige accommodatie voor vakantiegasten en blijft ook na de oorlog duidelijk in een behoefte voorzien.

Om met de tijd mee te gaan wordt in de tachtiger jaren, na het 50-jarig bestaan, gekozen voor uitbreiding met vergaderzalen en slaapkamers met douche en toilet. De naam ‘Broederschapshuis’ wordt gewijzigd in ‘Vakantie- en Conferentieoord Schoorl’. Tot op de dag van vandaag is het broederschapshuis – tegenwoordig Dopersduin geheten – een huis waar vele gasten en vrijwilligers, doopsgezinde en niet-doopsgezinde, zich thuis voelen en zich voor inzetten,