‘Ik heb geleerd dat er meerdere waarheden zijn’

Geen enkel kompas vertelt ons welke kant we op moeten voor ‘het goede leven’. Er bestaat geen hapklare bestemming met magnetische aantrekkingskracht. We moeten zelf vormgeven wat een goed leven betekent en ook zelf navigeren. In de serie Een waardevol kompas spreekt Mischa Schijvens met vijf twintigers over hun ervaringen in de zoektocht naar ‘het goede leven’. Wat helpt hen bij het navigeren? Wat zijn hun drijfveren? Wat hun idealen? In de vijfde aflevering gaat Mischa in gesprek met Eline van der Kaaden (25). Waarden die haar koers bepalen zijn rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid.

Eline is in haar jaarlaag de enige student die de opleiding tot predikant doet bij het doopsgezind seminarium, de academische instelling van de doopsgezinde broederschap. ‘Voordat ik aan deze opleiding begon had ik nog nooit van de doopsgezinden gehoord.’ Vroeger ging ze naar de evangelische kerk, maar daar voelde ze zich niet meer op haar plek. “Mijn ouders geven ons altijd de ruimte om onze eigen weg te gaan. Ook in ons geloof. In mijn eerste master Peace, Trauma and Religion leerde ik hoe de context religie bepaalt. De dingen die ik als waarheid aannam, kwamen zo op losse schroeven te staan. De oplossing die wordt geboden voor alle problemen, namelijk gewoon geloven in het bestaan van God, past voor mij niet meer. Daardoor voelde ik mij niet meer thuis in de evangelische kerk.’

Mijn positie in de wereld – die van een Nederlandse witte vrouw – bepaalt mijn manier van geloven

Dit was het startpunt van een zoektocht naar wat christen zijn voor Eline betekent. ‘Mijn positie in de wereld – die van een Nederlandse witte vrouw – bepaalt mijn manier van geloven. Die positie maakt ook dat ik bepaalde dingen in mijn leven bezit, zoals een dak boven mijn hoofd. Die dingen heb ik niet omdat God ze aan mij geeft.’ Het opnieuw vormgeven van haar geloof is een doorlopend proces. ‘Dat is de reden dat ik de predikantenopleiding ben gaan doen. Ik heb nu meer tijd om hierover na te denken. Ook krijg ik veel inspiratie uit mijn colleges, literatuur en de gesprekken die ik voer. Dat helpt me om woorden te vinden in deze zoektocht.’

Eline is ook coördinator van Bridging Gaps, een uitwisselingsprogramma voor christelijke studenten uit Latijns-Amerika, Afrika en Oost-Azië. Daar leert zij meer over de invloed en plaats van geloof en over de diversiteit in geloofsovertuigingen binnen het christendom. Een baan die goed past bij haar studie. Het uitwisselingsprogramma duurt drie maanden en vindt plaats in Amsterdam. Met elkaar oefenen de studenten een contextuele en maatschappelijk relevante benadering van de theologie, vooral bijbelinterpretatie. ‘De culturele diversiteit in de groep zorgt voor hele grote verschillen in geloofsovertuigingen én voor veel nieuwe perspectieven. Wat bijvoorbeeld veel studenten bevragen is de relatie tussen het christendom en het slavernijverleden en het kolonialisme.’

De Duitse theologe en schrijfster Dorothee Sölle is een van de auteurs die Eline woorden aanreikt voor haar gevoelens. Haar boek Kies het leven neemt Eline dan ook mee als antwoord op mijn verzoek een voorwerp mee te nemen dat haar helpt richting te geven wanneer ze zich verdwaald voelt. ‘Sölle leert me de bijbel op een andere manier interpreteren, namelijk in relatie tot de hedendaagse wereld. Ze schrijft ook dat de bijbel waarde krijgt voor het hier en nu als je de teksten leest samen met de krant van vandaag.’ In dit boek schrijft Sölle over haar zoektocht naar wat geloof voor haar betekent. ‘Ze werd geboren in 1929. Na de Tweede Wereldoorlog vroeg ze zich af: als God alles in de hand heeft, hoe kon dit dan gebeuren? De zekerheden in haar geloof begonnen te wankelen. Dat is iets dat ik herken.’

Dit wankelen van Eline’s geloof bemoeilijkt het navigeren. ‘Andere mensen zeggen dat God hun in het gebed bijvoorbeeld vertelde dat homoseksueel of queer zijn slecht is. Ik geloof echt niet dat mijn God dat zegt.’ Ze herkent zich niet in de claims die mensen maken in de naam van God. Toch twijfelt ze hierdoor aan de betekenis van haar eigen geloofsbeleving. Gedachten en ideeën uitwisselen met studiegenoten en vrienden met een christelijke of andere religieuze achtergrond helpen haar dan. Samen bevragen ze het geloof. ‘Ik heb geleerd dat er meerdere waarheden zijn. Dat geeft me rust.’

Dat veel mensen de kerk hebben verlaten vanwege die waarheidsclaims begrijpt ze. ‘Veel vriendinnen die queer zijn voelden geen ruimte om zichzelf te zijn in de kerk.’ Ook gaat het volgens Eline in kerken te weinig over thema’s die raken aan het dagelijks leven van mensen. Bijvoorbeeld klimaatverandering, oorlog en racisme. ‘De kerk verliest aan geloofwaardigheid als ze de actuele problemen van de wereld niet meeneemt in haar verhaal.’ De kerk is volgens Eline te preuts. ‘In de kerk denkt men dat mensen weglopen als ze deze onderwerpen bespreken, maar hoeveel mensen zijn er niet weggelopen omdat het daar niet over is gegaan!’

We moeten beseffen dat we geen neutrale toeschouwer zijn in dit verhaal. Of we willen of niet, we zijn erbij betrokken

Voor haarzelf ziet ze hier een taak. Vanuit haar geloofsovertuiging wil ze de wereld rechtvaardiger maken. ‘Ik leer in mijn opleiding hoe ik de verbinding kan leggen tussen de samenleving en de kerk. Onderdeel daarvan is mensen uit de noordelijke landen aanspreken. Samen kunnen we stappen zetten naar een rechtvaardige en vreedzame wereld.’ In die wereld beseft iedere Nederlander hun verbondenheid met leed en onrecht op andere plekken in de wereld. Als voorbeeld noemt ze de uitbreiding van de giftige kolencentrale op West-Java, waarvan de bouw financieel wordt ondersteund door de ING-bank. ‘De centrale maakt de mensen die daar wonen ziek en verwoest hun leefgebied.’ Het gaat haar niet om schuld. ‘We moeten beseffen dat we geen neutrale toeschouwer zijn in dit verhaal. Of we willen of niet, we zijn erbij betrokken. Er gaan mensen dood en de aarde gaat kapot. Dat brengt een verantwoordelijkheid met zich mee.’

Voor Eline betekent deze verantwoordelijkheid dat we ten eerste verborgen structuren van sociale onrechtvaardigheid leren kennen. ‘Er is genoeg informatie beschikbaar op het internet. Verdiep je er eens in welke sociale onrechtvaardige structuren je onbewust en onbedoeld ondersteunt met je levenswijze.’ De tweede stap is om je stem te laten horen. ‘Ik word hierbij geïnspireerd door de bijbelverhalen waarin gewone mensen werden opgeroepen door God om een hele grote opdracht te doen. Aanvankelijk dachten ook zij dat ze het niet zouden kunnen.’

Ze laat haar stem horen via Extinction Rebellion en Christian Climate Action (CCA) – een christelijke gemeenschap die geweldloos actie voert voor het klimaat. ‘Ik heb met mijn vader op de A12 gestaan om te protesteren tegen fossiele subsidies. Ook nam ik deel aan de blokkade van de A10 als protest tegen ING.’ De CCA en hun leden doen Eline inzien dat het christendom hand in hand gaat met activisme voor het klimaat. ‘Dit is alleen een stem die vaak weinig aandacht krijgt. Maar juist deze voorbeelden inspireren om in actie te komen.’

Daarnaast is ze sinds januari bestuurslid van Kairos-Sabeel Nederland (ook bekend onder de naam Christelijk Collectief), een christelijke organisatie die de Palestijnen steunt in hun geweldloze verzet tegen de bezetting van hun land door Israël, en tegen de daaruit voortvloeiende schendingen van mensenrechten en internationaal recht. Ze schrijft hiervoor artikelen op sociale media en organiseert lezingen. Vanuit deze functie organiseerde Eline ook een pelgrimage van Amsterdam naar Utrecht. De tocht was een lange protestmars voor een staakt het vuren in Gaza. De mars eindigde in een kerk met een moment van bezinning. ‘Veel behoudende kerken praten het geweld in Gaza en de bezette gebieden goed, omdat er een profetie is die verhaalt dat Jezus terugkomt als het joodse volk teruggekeerd is in het Heilige land. Dit staat haaks op mijn geloofsbeleving.’

Laat jezelf verdwalen, maak fouten, ga op onderzoek uit en geniet van de zoektocht

Vanuit haar christelijke overtuiging zet Eline zich waar ze kan in voor sociale- en klimaatrechtvaardigheid. Ze gelooft in en verlangt naar een vreedzame en rechtvaardige wereld. ‘Ik zie het als een onderdeel van een grote intergenerationele tocht, waarbij elke stap die wordt gezet er een is.’

Leeftijdsgenoten die verdwaald zijn adviseert ze: ‘Laat jezelf verdwalen, maak fouten, ga op onderzoek uit en geniet van de zoektocht. Uiteindelijk is ieder mens op een bepaalde manier verdwaald. Laat je niet uit het veld slaan door mensen die zeggen wat allemaal niet mogelijk is. En deel je zoektocht met anderen: reflecteer samen, bevraag elkaar en laat je inspireren.’

Dit interview verscheen eerder op Nieuwwij. Mocht je willen stemmen op Eline als Jonge Theoloog des Vaderlands, dan kan dat hier.

Tekst en beeld: Mischa Schijvens