Tentoonstelling Manahahtáanung: Nieuw Amsterdam
In het Amsterdam Museum is momenteel een tentoonstelling te zien over de Nederlandse koloniale geschiedenis in Manhattan, New York.
Sommigen zullen wel weten dat New York ooit door Nederlanders is gesticht en ooit Nieuw Amsterdam heette. Dat is dit jaar 400 jaar geleden. Het Amsterdam Museum besteedt aandacht aan deze geschiedenis. De expositie concentreert zich op de onderlinge relaties tussen Nederlanders en de Lenapi, de oorspronkelijke bevolking van het gebied.
Uniek is dat de tentoonstelling in nauwe samenwerking met Lenapi tot stand is gebracht. Met diverse video en audio-opnames wordt duidelijk hoe zij op deze geschiedenis terugblikken. Op verschillende momenten in de tentoonstelling blijken de Lenapi ons als Nederlanders nog iets te zeggen te hebben: ‘We zijn er nog. We zijn niet zomaar ‘nazaten van Lenapi’, we zijn de Lenapi. Het is belangrijk om samen naar deze geschiedenis van 400 jaar geleden terug te kijken, om in de 400 jaar die voor ons ligt in vrede en harmonie met elkaar te leven.’
400 jaar geleden, in 1625, ‘kochten’ Nederlanders het land waarop zij de nederzetting Nieuw Amsterdam hadden gesticht van de lokale inheemse bevolking. Zoals vaak in de Nederlandse kolonisatie-geschiedenis was deze koop omgeven met misleiding en bedrog. Terwijl deze geschiedenis naar de uiterste marges van ons collectieve bewustzijn is gedrongen, was het contact met de Nederlanders voor de positie van de volkeren die er woonden ingrijpend tot op de dag van vandaag. Voor de Lenapi, die het gebied Manahahtáanangtun noemden, betekende de kolonisatie van hun gebied het begin van de vernietiging van hun oorspronkelijke cultuur, hun denkwijzen, rituelen en dagelijkse gewoonten. Toen de Engelsen de kolonie overnamen van de Nederlanders, was er al veel kwaad geschied.
Dat kwaad dat de Nederlanders er toebrachten wordt niet sterk gedetailleerd belicht, valt me op. De oorlogen die de Nederlanders voerden met de Lenapi worden slechts kort vermeld. De nadruk ligt niet zozeer op de onteigening van het land, maar op hoe het contact met de Nederlanders, en later andere Europeanen, desastreus is geweest voor culturele eigenheid, de eigen manier van (ecologisch) denken en leven. De overheersten namen de wereldbeschouwing van hun overheersers over. Hebzucht en hiërarchie tussen mens en dier, man en vrouw, waren de Lenapi vreemd geweest. Inmiddels ervaren veel Lenapi een verstoorde band met de aarde, en met hun medemensen. Velen worstelen met de vraag wat de geschiedenis van hun voorouders betekent voor hun huidige identiteit.
Vergeleken met de tentoonstelling Christendom en slavernij van het Catharijneconvent is de tentoonstelling van het Amsterdam Museum bescheiden qua omvang. Terwijl de kerken nog maar net begonnen zijn te luisteren naar de gevolgen van onze koloniale geschiedenis voor de nazaten van tot slaaf gemaakten, zal de aandacht voor de gevolgen van oorspronkelijke bewoners van kolonie gemaakte gebieden waarschijnlijk nog op zich laten wachten. Typerend voor de marginale plek die deze geschiedenis inneemt, is de plaats die ook het Amsterdam Museum zelf heeft toebedeeld aan deze expositie. De tentoonstelling is weggestopt in een hoek op de tweede verdieping en je vindt er helemaal niets van terug in de museumwinkel. Toch is een bezoek meer dan de moeite waard. Zeker voor wie zich interesseert in First Nation volken van Amerika (Turtle Island), de doorwerking van onze koloniale geschiedenis in hedendaagse interculturele relaties, of discussies over hoe musea moeten omgaan met het culturele erfgoed, dat zij zich vaak onrechtmatig hebben toegeëigend.
De tentoonstelling is te bezichtigen tot 10 november. Een aantal video’s die bij de tentoonstelling horen is ook te bekijken op het YouTube-kanaal van Museum Amsterdam.
Voor wie meer wil weten over de Nederlandse geschiedenis van New York, de banden tussen Manahahtáanung (‘Manhattan’) en de Lenapi is dit boek interessant: Russel Shorto, Nieuw Amsterdam. De Oorsprong van New York. Ambo Anthos uitgeverij, Amsterdam, 2017.
Tekst: Iris Speckmann
Beeld: A Phantasmagorical History of Manhattan Island, Creating Story (2024, work in progress); Patricia Kaersenhout, productie AGALAB
