‘Klaar voor vrede’ 1 (met gespreksvragen)
Deel 1: Wie vrede wil, moet vaardig worden in vrede, niet in oorlog
Prof. Fernando Enns verzet zich tegen de gedachte dat het vergroten van je militaire macht de beste manier is om als land veilig te zijn in een wereld vol oorlog. Teveel aandacht gaat uit naar de vraag hoe we ons kunnen voorbereiden op oorlog, volgens Enns. Beter is het te leren hoe we de vrede kunnen bewaren. Dat mensen andere mensen doden is een harde waarheid in onze wereld. Enns verwijst naar het bijbelse verhaal van Kaïn en Abel (uit Genesis 4), om duidelijk te maken dat de bijbelse vertellers dit feit onder ogen zien. Maar het verhaal heeft een belangrijke wending: de moordenaar wordt door God niet vermoord. De boodschap die daaruit spreekt is dat God ons wil bevrijden uit de verslaving van geweld. Geweld en wraak gaan anders eindeloos door. Als dat niet wordt gestopt, kan het leven niet opbloeien.
Zo is het ook met het geweld in de wereld. Als we bang zijn voor oorlog, helpt het ons niet ons te wapenen. Wie vrede wil moet zich oefenen in vrede, niet in oorlog. De grote vraag is hoe we ons kunnen voorbereiden op vrede.
Ondertussen is het aantal mensen dat slachtoffer wordt van oorlog, heel groot. De oorlog tussen Oekraïners en Rusland kost veel doden. Er zijn ook veel vermisten en ernstig gewonden. Ook in Gaza is dat zo. De aantallen zijn zo hoog dat je er stil van zou worden. Zeker als je bedenkt dat het gaat om kinderen, vaders, moeders, opa’s, oma’s. De oorlog vraagt grote offers van mensen. De vraag is of we aan de oorlog willen bijdragen, of dat we alles op alles willen zetten om het moorden te stoppen.
De tijd van vrede en stabiliteit was ten einde
Enns schrijft zijn lezing als inwoner van Duitsland. In Duitsland spreken politici sinds 2022 over een ‘Zeitenwende’. De Duitse bondskanselier gebruikte dit woord het eerst in reactie op de inval van Rusland in Oekraïne. Hij bedoelde dat de tijd van stabiliteit en vrede ten einde was gekomen. Vanwege de inval van Rusland zou Duitsland zich volgens de bondskanselier moeten afwenden van de vredespolitiek.
Na de Tweede Wereldoorlog zag Duitsland af van een groot leger. Maar nu Rusland Oekraïne is ingevallen breekt volgens politici een nieuw tijd aan: we moeten ons gevechtsklaar maken, ons voorbereiden op oorlog. Duitse politici praten weer volop over de vraag hoe zij gevechtsklaar kunnen worden. Hoe ze Duitsland ‘kriegfahig‘ kunnen maken: hoe Duitsland zo snel mogelijk klaar voor oorlog kan zijn. We noemen dit militarisering: het streven je met militaire middelen te bewapenen. Anders gezegd, het streven om je militaire macht tegenover andere landen te vergroten, die je als bedreiging ziet voor je veiligheid. De achterliggende hoop is dat je zo andere landen afschrikt. Deze militarisering heeft gevolgen. De dienstplicht wordt weer ingevoerd, voor mannen en vrouwen. Geld dat de overheid eerst besteedde aan diplomatie en ontwikkelingssamenwerking, wordt voortaan besteed aan militaire steun voor Oekraïne en voor de eigen bewapening. Politici zeggen dat dit van levensbelang is voor Duitsland. Alles voor de veiligheid! Maar Enns verzet zich tegen het idee dat militarisering hetzelfde is als veiligheid. Het tegendeel is het geval, zo zegt hij. Zoals de Duitse dominee en verzetsheld Dietrich Bonhoeffer al sprak: ‘Er is geen vrede op de weg naar veiligheid’.
Vragen voor bespreking in een groep
1. Ook in Nederland leidt de inval in Oekraïne en het geweld in Gaza en het Midden-Oosten tot discussies. Wanneer is het gebruik van geweld gerechtvaardigd? Mag Nederland Oekraïne ondersteunen? Is Nederland daartoe zelfs verplicht? Hoever mag deze militaire of financiële steun gaan?
2. Hoe staat u in die discussie? Wordt deze discussie weleens gevoerd in uw gemeente, of in uw kring? Of wordt het onderwerp vermeden? Als u een cijfer zou geven aan hoezeer u aan uw standpunt hecht, hoe hoog zou dat cijfer dan zijn? Als u erg aan uw standpunt hecht, kunt u er dan meer over zeggen waarom dat zo belangrijk voor u is?
3. Hoe staat u in de discussie over het geweld in Gaza en het Midden-Oosten? Hoe vindt u het dat de Nederlandse overheid Israël steunt, bijvoorbeeld via wapenhandel? Hoe controversieel is het onderwerp onder u en uw gespreksgenoten? Welk cijfer zou u daaraan geven?
4. Ook in Nederland is sprake van militarisering. Uit de begroting van het huidige kabinet blijkt dat ook onze regering kiest voor versterking van defensie en de militaire slagkracht, en de bijdrage aan ontwikkelingssamenwerking terugbrengt. Mark Rutte zei tijdens zijn toespraak als baas van de NATO op 12 december 2024 dat we ons moeten voorbereiden op oorlog. Burgers zouden in ieder geval een noodpakket in huis moeten hebben.
5. Hoe komt dit alles op u over? Heeft u inderdaad een noodpakket klaarliggen?
6. Doopsgezinden zijn vaak pacifisten geweest. Maakt het voor u en uw standpunt in dit soort discussies verschil of u doopsgezind bent? Worden deze discussies in doperse kringen gevoerd, volgens u? Of vermijdt u liever het gesprek onder elkaar over deze dingen? Wat zou er nodig zijn om het gesprek over oorlog en vrede onderling goed te laten verlopen?
Tekst: Iris Speckmann
Beeld: Alice Donovan Rouse
