Recensie: Dienstweigeraars en deserteurs in Hitlers Derde Rijk
"'k Zal nu een paar woorden opschrijven, zoals ze mij juist uit het hart komen. Ook al schrijf ik ze terwijl mijn handen geketend zijn, dat is nog altijd beter dat wanneer de wil geketend zou zijn…”
Frans Jägerstätter, Duitse deserteur vanuit de gevangenis, 1943
Deze maand (tot en met 2 juni) is er in de Bronkerk in Watergraafsmeer, Amsterdam, een indrukwekkende tentoonstelling over een aantal Duitse dienstweigeraars en deserteurs tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het vergde enorme moed om tegen de geweldige Duitse oorlogszucht in te gaan. Wie deserteerde, werd stante pede geëxecuteerd of tot de doodstraf veroordeeld voor de krijgsraad. Sommigen van hen konden nog een afscheidsbrief schrijven en toelichten waarom zij weigerden om nog langer mee te werken aan de veroveringsoorlog en de terreurdaden in eigen land en de bezette gebieden. De tentoonstelling bevat fragmenten uit deze brieven en zegt voor het overige wat er te zeggen is via de foto’s waarin de gruwelijkheden onverbloemd te zien zijn. Zo krijgen de Duitse dienstweigeraars, waar je zelden over hoort, een beetje een gezicht.
De tentoonstelling is vrij klein, maar maakt indruk, als tipje van de sluier van levens waarvan nog veel verborgen blijft. En toch maakt hij grote indruk op mij als kijker. Wat een moed van deze mensen, om uit de moordmachine van het Duitse staatsleger te durven te stappen. Ook wat betreft het initiatief tot deze tentoonstelling maakt het indruk. Alle foto’s zijn zwart-wit op karton geplakt, en worden begeleid door handgeschreven teksten. Hieruit spreekt de overtuiging en toewijding van de makers van het Anti-oorlogsmuseum van de Evangelische Kirche Berlin-Brandenburg en van de Nederlandse initiatiefnemers om de tentoonstelling naar de Bronkerk te halen. Het is heel jammer dat er zo weinig reclame gemaakt is en dat de tentoonstelling beperkt toegankelijk is.
De tentoonstelling is in kerkelijk centrum De Bron aan de Hugo de Vrieslaan 2 in Amsterdam en is alleen open op afspraak van 9:30 tot 11:30 uur. Op vrijdag 16 mei van 13:00 tot 17:00 uur en vanaf 26 mei t/m 2 juni elke maandag, woensdag en vrijdag van 13:00 tot 17:00 uur. Neem voor een afspraak contact op met de beheerder Chris van der Veer (06 2505 5481) of met Hein van der Kroon (020 66 55 333).
Tekst en Beeld: Iris Speckmann
