Vrijzinnig Leerhuis: ‘Wegen en omwegen’

Docent en gespreksleider: Jaap van Kampen

Het komt niet vaak voor dat ik, als op het filmdoek The End verschijnt, blijf zitten en ook nog de hele aftiteling tot me neem. Precies dat gebeurde bij de film Ida van Pawel Pawlikowski. Niet alleen omdat ik het verhaal zo bijzonder vond, maar ook vanwege de prachtige pianomuziek die aan het eind klonk. Het licht was al aan toen ik als laatste de filmzaal verliet.

Toen moet het idee voor dit leerhuis zijn ontstaan: ‘Wegen en omwegen’ als metafoor voor het menselijk leven en het zoeken naar betekenis. Wegen vertegenwoordigen de directe paden, de geplande en rationele routes die ons van A naar B brengen. Ze symboliseren orde, doelgerichtheid en de vaak lineaire opvatting van vooruitgang die diep geworteld is in onze moderne samenleving. Omwegen daarentegen staan voor de indirecte paden, de onverwachte wendingen en de afwijkingen van de geplande route. Ze symboliseren chaos, onzekerheid, en de waarde van het onvoorspelbare. In filosofische zin kunnen omwegen worden gezien als kansen voor groei, reflectie en diepere inzichten.

Kierkegaard schreef: ‘Het leven kan alleen achterwaarts begrepen worden, maar het moet voorwaarts worden geleefd.’ Tijdens dit Vrijzinnig Leerhuis praat ik met de deelnemers – als we de film van ons eigen leven terugdraaien – graag over de vraag wat onze wegen en omwegen zijn geweest. We gaan te rade bij klassieke literaire teksten als de Odyssee en het verhaal van Sint Brandaan.

Het begrip ‘omweg’ wordt niet alleen in biografische zin gebruikt, maar ook in de betekenis van ‘indirect’. Zo schreef K.L. Poll een essay over poëzie met de titel: ‘Het principe van de omweg’, Carlo Ginsberg schreef Omweg als methode en Herman Pleij Kunst als omweg. Deze en andere teksten neem ik als uitgangspunt voor een nadere verkenning van onze kunstbeleving. Muziek levert (vaak) een onmiddellijke schoonheidservaring op, terwijl we bij menig schilderij eerst het bijschrift moeten bestuderen om er ons een voorstelling van te kunnen maken.

Veel bijbelse figuren gaan niet-gebaande wegen en vinden via een omweg hun bestemming. Ik denk aan Jakob, die pas na een gevecht met een engel (zichzelf, God – wie het weet mag het zeggen) de Jabbok oversteekt en zijn broer Ezau tegemoet durft te treden. Of Jona, die wegvlucht als God hem de opdracht geeft Nineve aan te klagen.

Ook deze verhalen kunnen van pas komen bij de beantwoording van de vraag die als een rode draad door dit leerhuis loopt: hoe hadden we willen zijn en wie zijn we geworden?

Tot 21 maart 2025 (Wereldpoëzie-dag)!

Praktische informatie

Kosten: De kosten voor het Vrijzinnig Leerhuis bedragen € 195,- per bijeenkomst. Dat is het tarief voor de cursus, een overnachting op een éénpersoonskamer, ontbijt, lunch, diner, koffie-/theeverstrekking en verblijfsbijdrage.

Aanmelden: Aanmelden kan via dit inschrijfformulier. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Vera Kok, tel. 020 6230 914 | e-mail vera.kok@ads.nl

Meer informatie: Klik hier